Big thinking tijdens eerste HackaLOD Online

25 november 2020

HackaLOD, dé hackathon voor het erfgoedveld, gaat dit jaar helaas niet door. In plaats daarvan brengt het Netwerk Digitaal Erfgoed erfgoedhackers virtueel bij elkaar. Na de eerste kennismaking tijdens HackaLOD Online op 13 november gingen drie teams superenthousiast aan de slag. Erfgoedhacker Rick Companje (team Utrecht Time Machine) blikt terug. Plus: berichten van het team Plakmuur en het team Geoconnect.

Ook meedoen?

Via het HackaLOD Online-platform nodigen we enthousiaste ‘erfgoedhackers’ uit om 24/7 samen te werken aan projecten en ideeën. We faciliteren dit via een HackaLOD-kanaal op het Discord-platform. Daarnaast organiseren we regelmatig online bijeenkomsten om resultaten, ideeën of tips uit te wisselen. De eerstvolgende is vrijdag 27 november om 15 uur via Zoom. Zolang er interesse is zullen we dit elke twee weken doen – totdat we eindelijk ook fysiek weer bij elkaar kunnen komen. Houd het Discord-kanaal of de HackaLOD-website in de gaten voor meer nieuws.

In het dagelijks leven houdt Rick Companje zich als specialist digitale dienstverlening bezig met het ’open maken’ van de collectiedata die Het Utrechts Archief in zijn bezit heeft. Leidend daarbij is de gedachte dat naast de traditionele onderzoekers en andere gebruikers van het archief een nieuwe groep gebruikers ontstaat die ‘dingen willen doen met de data’. Denk aan het bouwen van een app of een grote analyse doen op de complete krantencollectie met kunstmatige intelligentie.

‘Zoals de collectie nu wordt gepresenteerd op de website is prima voor onze gebruikers. Maar om de computer ermee te laten werken, dienen we de data in “pure” vorm aan te bieden,’ aldus Rick. ‘Dit houdt in dat elk archiefstuk, trefwoord of ander stukje data uniek identificeerbaar is en gekoppeld kan worden aan andere unieke stukjes data.’

Utrecht Time Machine

Het Utrechts Archief is betrokken bij de Utrecht Time Machine (UTM), een consortium waaraan verschillende Utrechtse erfgoedinstellingen deelnemen om data over de Utrechtse geschiedenis te verbinden en te presenteren in een voor iedereen toegankelijke vorm (dus voor mensen én computers). Uiteindelijk ontstaat er een soort ‘tijdmachine’ waarmee je door tijd, plaats en onderwerp alles te weten kunt komen over Utrecht, ongeacht uit welke erfgoedcollectie het komt.

De eerste stap hierbij is het koppelen van die data. Rick: ‘We zijn nu bezig om grote collecties zoals die van Het Utrechts Archief en Documentatie.org (UDS), maar ook van kleinere initiatieven als Histomap.eu om te zetten naar linked open data, de techniek die de basis vormt voor de tijdmachine. Hopelijk kunnen we binnenkort ook de collecties van het Centraal Museum en de afdeling Erfgoed van de gemeente Utrecht aansluiten.’

HackaLOD Online

Rick en collega’s grepen de HackaLOD Online aan om te werken aan De Utrecht Time Machine: ‘Samen met een drietal topstudenten van de Universiteit Utrecht en zelfstandig-collega-erfgoed-nerd Hay Kranen heb ik gewerkt gewerkt aan het Utrecht Time Machine-platform.’

De teamleden gingen in de werkplaats van Rick aan de slag met data uit het Utrechts Documentatiesysteem (documentatie.org), waar vrijwilligers al veertig jaar aan werken. De website ziet er nog bijna hetzelfde uit als in 1996 toen men ermee startte, maar hier vind je waardevolle informatie over Utrechtse gebouwen en hun locaties.

Rick: ‘We hebben groen licht gekregen van Jean Penders om in het kader van Utrecht Time Machine iets moois met deze fijne bron te doen.’ Alle gebouwen op documentatie.org hebben een uniek nummer en verwijzen op hun beurt weer naar unieke nummers in andere collecties zoals die van rijksmonumenten, de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG), het Kadaster en naar talloze andere feitjes en literatuurverwijzingen.

1400 koppelingen

Tijdens de HackaLOD Online heeft het team via het rijksmonumentnummer 1400 koppelingen kunnen leggen met gebouwen op Wikidata, de publieke database van Wikipedia die helemaal rondom het concept van linked open data is opgebouwd. Via Wikidata kon het team gemakkelijk de coördinaten van de gebouwen opvragen en deze – binnen de app waar ze aan werken – afbeelden op een kaart.

Wikipedia verrijken

Rick: ‘Als klap op de vuurpijl konden we ook Wikipedia weer verrijken door de BAG-nummers die op documentatie.org worden vermeld terug te leveren, uiteraard met een verwijzing naar de bron. En zo wordt de informatie over ons digitaal erfgoed steeds completer en bruikbaarder.’

Het team heeft de smaak te pakken en gaat de komende maanden vaker in hackathonvorm aan het project werken. Rick: ‘We kijken uit naar de HackaLOD 2021.’

Team Plakmuur

‘Affiches geven een mooi tijdsbeeld – van het politieke strijdtoneel en het culturele landschap, maar ook van grafische stijlen,’ zegt freelance data-programmeur Menno den Engelse. ‘Tijdens de Hackalod Online heb ik samen met mijn teamleden Thunnis van Oort en Leon van Wissen (beiden Universiteit van Amsterdam) en NDE-projectleider Ivo Zandhuis een paar erfgoedcollecties doorgelicht op de aanwezigheid van affiches. Door die posters op een virtuele muur te “plakken” kregen we een goed beeld van zowel de bevraagbaarheid – het liefst via een sparql endpoint – als de beschikbare metadata.’

Vervolgens heeft het team de affiches verbonden met Cinema Context URIs van films en Wikidata URIs van locaties; die waren de volgende ochtend al te zien op rotterdamspubliek.nl, een project dat de culturele geschiedenis van Rotterdam belicht door data uit verschillende collecties samen te brengen op tijd en plaats. En de volgende stap? ‘We willen de affiches verbinden met events, zoals concerten op setlist.fm of met tentoonstellingen op Wikidata.’

Team Plakmuur

Team Geoconnect

‘Dit is misschien wel het mooiste product waar ik aan heb meegewerkt tijdens een HackaLOD-bijeenkomst,’ zegt Richard Zijdeman (IISG) enthousiast. ‘Niet eerder hebben we data uit zoveel verschillende netwerken, endpoints, overheidsinstanties en internationale tools met elkaar verbonden.’ Samen met Gerwin Bosch, Martin van Harmelen, en Wouter Beek (Triply), Erwin Folmer en Jorrit Overeem, Lexi Rowland, Bob Scheer (Kadaster) en IISG-collega Rombert Stapel ging hij als team Geoconnect aan de slag.

‘Allereerst hebben we ervoor gezorgd dat de LDWizard, een tool waarmee je csv-bestanden kan omzetten in linked data, nu ook geodata aankan. Vervolgens maakten we linked data van geboorteplaatsen van priesters uit het middeleeuwse Bisdom Utrecht. Vervolgens hebben we die data gelinkt – via verschillende triple stores (PLDN, NDE, CLARIAH) – aan nu nog bestaande religieuze gebouwen uit de Basisregistratie Topografie van het Kadaster.’

En dat is nog niet alles. ‘Ook hebben we een module ontwikkeld om SPARQL queries te visualiseren op historische kaarten. Alle kaarten die op een gangbare manier (WMS) worden aangeboden, zijn hiervoor te gebruiken. Denk bijvoorbeeld aan die van de populaire open source geo-referentie tool Map Warper.’

Direct na de HackaLOD Online heeft het team contact gehad met de New York Public Library. Richard: ‘Zij gaan hun Mapwarper-tool van een veilige url voorzien, zodat je ook van hun kaarten gebruik kunt maken via onze SPARQL-kaart-module. We zoeken meer projecten voor onze demo-tools om er volwassen producten van te kunnen maken.’

En hebben jullie nog sporen van de priesters gevonden? ‘Het lastigste met de priesters is 400 jaar plaatsnaamvariatie, zo is “Oculo” tegenwoordig Schiermonnikoog. Veel is natuurlijk verdwenen, maar omdat je nu ook hoogtekaarten in SPARQL queries kunt gebruiken, zie je soms toch nog verhogingen van waar misschien ooit een kerk heeft gestaan. Er was een prachtige match en dan vraag je je toch af of de betreffende priester 500 jaar geleden in het gebouw is geweest, dat we nu als de Bergkerk in Deventer kennen.’

Voor meer informatie: github.com/clariah/geoconnect/.