Vernieuwde Oorlogsbronnen.nl krijgt hulp van algoritmes

Oorlogsbronnen.nl begon ooit als een business to business-product, vertelt Puck Huitsing, programmadirecteur Netwerk Oorlogsbronnen en lid van de NDE-domeingroep Digitaal Erfgoed Bruikbaar. ‘De website was vooral gericht op instellingen die bijvoorbeeld foto’s, objecten, kunstwerken en krantenartikelen over de Tweede Wereldoorlog in hun collectie hebben. De vernieuwde versie hebben we nu gekanteld naar een business to consumer-product. Het is echt een publiekssite geworden.’

Oorlogsbronnen.nl vormt het centrale punt waar alle beschikbare digitale bronnen over de Tweede Wereldoorlog samenkomen. In totaal zijn dat er ruim elf miljoen, afkomstig uit honderden collecties van archieven, musea, bibliotheken, wetenschappelijke instituten en erfgoedinstellingen. Wie informatie zoekt, hoeft dus niet meer de afzonderlijke collecties van deelnemende organisaties te raadplegen.

De site is een goed voorbeeld van de meerwaarde wanneer je als organisatienetwerk samen optrekt, vindt Puck. ‘Het eindresultaat is iets wat geen enkele organisatie in haar eentje had kunnen bereiken. In dit netwerk heeft elke instelling een eigen rol, bijvoorbeeld als partij die de data van het erfgoed aanlevert.’

Brilletje van Hannie Schaft

Naast data, oftewel de bronnen, vormen de verhalen een belangrijk onderdeel van de site, benadrukt Puck. ‘Want doordat steeds meer ooggetuigen van de Tweede Wereldoorlog wegvallen, moeten de verhalen als het ware hun werk overnemen. Ze bieden context bij de bronnen.’

Als voorbeeld noemt Puck een afbeelding van een brilletje dat als zoekresultaat tevoorschijn komt. ‘Op het eerste gezicht is het gewoon een voorwerp. Maar vertel je erbij dat dit het brilletje van verzetsstrijder Hannie Schaft is geweest, dan krijgt het voorwerp opeens betekenis. Vervolgens moet je dan wel uitleggen wie Hannie Schaft is en wat het verzet in die oorlogsjaren inhoudt.’

‘Daarmee hebben we de opbouw van de site te pakken: je krijgt als zoekresultaat een bron en het bijbehorende verhaal erbij. En voor meer context kun je doorklikken naar verdere achtergrondinformatie.’

Ook verhalen van erfgoedorganisaties

Als een soort showcases heeft een redactie verhalen bij de bronnen gemaakt, maar bij de doorontwikkeling van Oorlogsbronnen.nl zullen organisaties die ook zelf gaan aanleveren. ‘We kijken daarbij niet alleen naar erfgoedorganisaties maar ook naar historische verenigingen. Een historische vereniging in Hengelo kan bijvoorbeeld een top-10 geven van gebeurtenissen die tijdens de oorlog in haar stad hebben plaatsgevonden. Die gebeurtenissen nemen we dan op in onze thesaurus en verbinden we met de bronnen.’

Thesaurus als verbindend element

De thesaurus heeft een sleutelrol in Oorlogsbronnen.nl. ‘Handmatig verbindingen leggen doen we niet meer. Dit gaat volledig geautomatiseerd, waarbij het middel voor die verbinding onze thesaurus is.’

Op de achtergrond doen een computer en algoritmes het werk. ‘De computer verbindt alles met elkaar, en zorgt ervoor dat de ene term uit de thesaurus past bij de andere. Zij herkent mensen, plaatsen maar vooral ook gebeurtenissen. Dat laatste is met hulp van de VU mogelijk gemaakt. Neem een overval op het bevolkingsregister in Amsterdam. Hoe herkent het systeem deze gebeurtenis tussen die elf miljoen bronnen? Om juist deze overval eruit te vissen, zijn algoritmes gebouwd.’

Volgende stappen

Hoewel de nieuwe site net live is gegaan, hoopt Puck in november 2021 alweer een volgende release uit te brengen. Tenminste, als alles in deze coronatijden meezit. Het volgende doel is om Oorlogslevens.nl te integreren in Oorlogsbronnen.nl. ‘We gaan er dus heel veel persoonsgegevens in stoppen, want op Oorlogslevens.nl kun je zoeken naar personen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze nieuw toegevoegde gegevens zullen de zoekopdrachten verrijken.’

Een voorbeeld: ‘Zoek je op “Hengelo”, dan vind je straks die tien hoogtepunten, aangeleverd door de historische vereniging aldaar. Maar je kan ook alle mensen eruit filteren die in Hengelo zijn geboren,’ zegt Puck. ‘Ook laat een infographic zien wat er met die mensen tijdens de oorlog gebeurd is.’

Verder kan elke bezoeker een eigen pagina aanmaken. ‘Hier kan iemand de gevonden bronnen neerzetten, en er vervolgens dingen mee doen. Een docent kan bijvoorbeeld materiaal klaarzetten voor zijn les, een leerling kan in de persoonlijke omgeving de basis maken voor het profielwerkstuk. Met deze nieuwe toevoegingen kunnen we het publiek van Oorlogsbronnen.nl eind 2021 nog beter bedienen.’