Erfgoedinformatie voor iedereen toegankelijk
Zo zorg je dat anderen met jouw erfgoedinformatie aan de slag kunnen: van brede publiek tot appbouwer.
Samen bouwen aan een dataruimte
Digitaal erfgoed vindbaar maken is één ding. Maar hoe zorg je dat mensen er ook echt iets mee kunnen? Dat vraagt om standaardisatie en verbinding. Als erfgoedorganisaties hun informatie op dezelfde manier delen, kunnen anderen ermee aan de slag: het brede publiek maar ook appbouwers, van gamemakers tot dienstplatformen.
In de Nationale Strategie Digitaal Erfgoed 2025-2028 staat de dataruimte voor cultureel erfgoed centraal. Het idee erachter? Informatie blijft bij de bron, maar is wel uitwisselbaar. Je hoeft niet alles te kopiëren naar één centrale plek. Erfgoedorganisaties publiceren hun data volgens gedeelde afspraken en standaarden. Daardoor kunnen verschillende bronnen aan elkaar gekoppeld worden. Gebruikers kunnen dan zoeken over de grenzen van organisaties en sectoren heen.
Dit sluit aan bij wat in heel Europa gebeurt: de European data space for cultural heritage. Het Nederlandse netwerk draagt daar met afspraken, voorzieningen en standaarden aan bij.
Tool die helpen
Twee tools maken het werk makkelijker:
Termennetwerk
Gebruikers vinden erfgoed alleen als collectiebeheerders eenduidige termen gebruiken. Het Termennetwerk is een zoekmachine voor terminologie die je vanuit je collectiebeheersysteem kunt raadplegen. Zo verrijk en verbind je je erfgoedinformatie met die van anderen.
Datasetregister
Als je je dataset aanmeldt in het Datasetregister, help je anderen je collectie te ontdekken. Het is een centrale plek waar erfgoedinstellingen hun datasets publiceren en beschrijven. Zo voorkom je dat datasets onzichtbaar blijven.
Van data naar dienst
Erfgoedplatformen worden steeds belangrijker. Ze brengen data uit verschillende bronnen samen en maken die vindbaar voor uiteenlopende doelgroepen. Denk aan Amsterdam Time Machine, Oorlogsbronnen of Podiumkunst.net. Maar het bouwen en beheren daarvan is vaak complex en kostbaar. Meestal zijn het maatwerkprojecten waarbij data binnen het platform wordt gekopieerd en aangepast.
Het rapport Van data naar dienst schetst een andere aanpak. De kern: eigenaarschap blijft bij de bron. Erfgoedorganisaties publiceren hun data volgens de afspraken in het netwerk. Platformen kunnen die data dan hergebruiken zonder alles opnieuw te moeten bewerken. Sommige stappen kun je meteen zetten, andere vragen nog om samenwerking en ontwikkeling.
Vijf vinkjes
Wil je meedoen? Dit zijn de vijf belangrijkste stappen:
- Gebruik gestandaardiseerde termen: werk met termenbronnen via het Termennetwerk voor eenduidige beschrijvingen.
- Publiceer linked data: maak gebruik van gestandaardiseerde formats om erfgoedinformatie te structureren en te verbinden.
- Deel beeldmateriaal via IIIF: de IIIF-standaard maakt het mogelijk om afbeeldingen flexibel te delen zonder te kopiëren.
- Meld je dataset aan: publiceer een datasetbeschrijving in het Datasetregister, zodat anderen weten wat je hebt.
- Werk met NDE-compatibele systemen: kies een collectie-informatiesysteem dat aansluit bij de afspraken in het netwerk.
Ontwikkelaars
Ook ontwikkelaars spelen een rol. Zij helpen organisaties om volgens standaarden te werken, data te publiceren en te verbinden. Ze bouwen voort op bestaande standaarden en houden rekening met hoe mensen digitaal erfgoed gebruiken. De architectuurprincipes van het netwerk vormen daarbij het uitgangspunt.
Digitaal erfgoed werkt pas echt als het houdbaar, bruikbaar én zichtbaar is
Houdbaar, bruikbaar en zichtbaar horen bij elkaar. Ze versterken elkaar en kunnen niet los van elkaar worden gezien.
Een collectie kan pas zichtbaar zijn als de informatie duurzaam bewaard blijft (houdbaar) en goed wordt ontsloten (bruikbaar). En wat bruikbaar is, moet ook vindbaar zijn voor mensen die het willen zien of gebruiken (zichtbaar).
In de Nationale Strategie Digitaal Erfgoed worden deze drie invalshoeken daarom als één geheel benaderd. Zo werken organisaties beter samen en groeit de samenhang tussen collecties, diensten en infrastructuren. Dat maakt digitaal erfgoed sterker en beter toegankelijk voor iedereen.